ข้อดีๆ ไม่มีขาย: ดูแลข้อเข่าให้ใช้งานได้นาน

บทนำ: ข้อเข่าเสื่อม—ปัญหาของวัย 45+

เมื่ออายุเพิ่มขึ้น “ข้อเข่า” ซึ่งเป็นข้อต่อสำคัญของร่างกาย ก็มีโอกาสเสื่อมสภาพมากขึ้น หลายคนเริ่มรู้สึกปวดเมื่อยที่ข้อเข่า เมื่อลุกขึ้น เดินขึ้นลงบันได หรือเมื่อนั่งยองนาน ๆ ซึ่งอาการเหล่านี้ล้วนเป็นสัญญาณเตือนของ “ข้อเข่าเสื่อม” ปัญหานี้พบบ่อยในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 45 ปีขึ้นไป หากปล่อยไว้อาจนำไปสู่ความเจ็บปวดเรื้อรัง เดินลำบาก และลดคุณภาพชีวิต

ข้อเข่าเสื่อมคืออะไร?

ข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis) คือภาวะที่กระดูกอ่อนผิวข้อเข่าเสื่อมลง ทำให้เกิดการเสียดสีระหว่างกระดูก ผิวข้อขรุขระ เกิดการอักเสบและปวดขึ้นเมื่อเคลื่อนไหว หรือใช้งานมาก โรคนี้ค่อย ๆ เป็นมากขึ้นเรื่อย ๆ หากไม่ได้รับการดูแล อาจทำให้ข้อเข่าบิดเบี้ยวหรือใช้งานไม่ได้

ปัจจัยเสี่ยงสำคัญ

• อายุ: พบบ่อยในผู้ที่มีอายุมากกว่า 45 ปีขึ้นไป

• น้ำหนักเกิน: น้ำหนักตัวมากส่งผลให้ข้อเข่ารับภาระหนักขึ้น

• การใช้ข้อเข่ามากเกินไป: เช่น นั่งยอง นั่งขัดสมาธินาน ๆ การยกของหนักซ้ำ ๆ

• พันธุกรรม หรือเคยมีอุบัติเหตุบริเวณข้อเข่า

อาการเตือน

• ปวดข้อเข่าโดยเฉพาะเวลาเดินหรือขึ้นลงบันได

• ข้อเข่าฝืดหลังอยู่นิ่งนาน ๆ

• มีเสียงก๊อบแก๊บในข้อเข่า

• ข้อบวม หรือข้อเข่าดูผิดรูป

วิธีดูแลข้อเข่าให้ใช้งานได้ยาวนาน

1. ควบคุมน้ำหนัก

น้ำหนักตัวที่มากเกินไปเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของข้อเข่าเสื่อม ทุก 1 กิโลกรัมที่ลดลง จะช่วยลดแรงกดที่ข้อเข่าถึง 4 กิโลกรัมในขณะเดิน การควบคุมน้ำหนักให้เหมาะสมจึงสำคัญอย่างยิ่งในการลดความเสี่ยงและบรรเทาอาการของข้อเข่าเสื่อม

2. หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่เสี่ยงต่อข้อเข่า

• หลีกเลี่ยงการนั่งยอง หรือนั่งขัดสมาธินาน ๆ

• หลีกเลี่ยงการยกของหนักหรือแบกของซ้ำ ๆ

• ใช้เก้าอี้นั่งแทนการนั่งกับพื้น

• เลือกสวมรองเท้าที่พื้นนุ่มและรับแรงกระแทกได้ดี

3. การออกกำลังกายอย่างเหมาะสม

การออกกำลังกายแบบไม่ลงน้ำหนักมาก (Low-impact exercise) จะช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อรอบข้อ ลดแรงกระแทก และเพิ่มความยืดหยุ่นของข้อ
ตัวอย่างที่แนะนำ ได้แก่

• เดินช้า ๆ วันละ 20-30 นาที

• ปั่นจักรยานในที่ราบ หรือจักรยานอยู่กับที่

• ว่ายน้ำ หรือแอโรบิกในน้ำ

• ท่ายืดกล้ามเนื้อต้นขา (เช่น นั่งบนเก้าอี้ เหยียดขาตรง สลับซ้ายขวา)

ข้อควรระวัง:
หากออกกำลังกายแล้วมีอาการปวด บวม หรือข้อเข่าอุ่นแดง ควรหยุดพักและปรึกษาแพทย์

การใช้ยาอย่างเหมาะสมสำหรับผู้มีข้อเข่าเสื่อม

• Paracetamol: เป็นยาลดปวดตัวเลือกแรก ใช้ได้อย่างปลอดภัยในขนาดที่เหมาะสม

• NSAIDs (เช่น Ibuprofen, Diclofenac): ใช้เพื่อลดปวดและอักเสบ แต่ควรใช้ในระยะสั้น และควรระวังในผู้ที่มีโรคไต กระเพาะอาหาร หรือหัวใจ

• ยาทาเฉพาะที่: เช่น Diclofenac gel เหมาะกับผู้ที่ไม่สามารถใช้ยาเม็ด

• ยาเสริมข้อ (Glucosamine/Chondroitin): อาจใช้เสริมแต่ผลลัพธ์แตกต่างกันในแต่ละคน ต้องใช้ต่อเนื่อง 3-6 เดือนจึงอาจเห็นผลในบางราย

ข้อควรระวัง

• ห้ามซื้อยากินเองหรือใช้ยาติดต่อกันนานโดยไม่ปรึกษาแพทย์

• หลีกเลี่ยงการฉีดยาเข้าข้อเว้นแต่จำเป็นและอยู่ในความดูแลของแพทย์

• อย่าหลงเชื่อโฆษณาผลิตภัณฑ์ที่อวดอ้างเกินจริง

• หากอาการไม่ดีขึ้นหรือปวดมาก ควรไปพบแพทย์

สรุป: ข้อดีๆ สร้างได้ด้วยตัวเอง

การดูแลข้อเข่าเป็นเรื่องที่ทุกคนทำได้ตั้งแต่วันนี้ ไม่ว่าจะเป็นการควบคุมน้ำหนัก ออกกำลังกายอย่างเหมาะสม ใช้ยาอย่างถูกต้อง และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมให้เหมาะสมกับสุขภาพข้อของตัวเอง
เพราะ “ข้อดีๆ ไม่มีขาย” เราต้องสร้างและดูแลเองในทุกๆ วัน เพื่อให้ข้อเข่าแข็งแรง ใช้งานได้ยาวนานตลอดชีวิต